تحقیق درباره مقایسه اثربخشی افشرده پرتقال با فلوکستین در درمان

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 7

مقایسه اثربخشی افشرده پرتقال با فلوکستین در درمان اختلال افسردگی اساسی

چکیده

زمینه و هدف: اختلال افسردگی اساسی از شایعترین سندرم‌های روانپزشکی می‌باشد که در صورت عدم درمان، اختلالات زیادی را در عملکرد فرد به وجود می‌آورد. درمان رایج این اختلال شامل مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین، ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای و مهارکننده منوآمینواکسیداز می‌باشد. برخی از محققان درمانهای گیاهی را نیز توصیه نموده‌اند؛ افشرده پرتقال یکی از این مواد است که برای آن اثرات تحریک سیستم عصبی مرکزی و افزاینده خلق گزارش شده است. مطالعه حاضر با هدف مقایسه اثر بخشی افشرده پرتقال با فلوکستین در درمان اختلال افسردگی اساسی انجام شد.

روش بررسی: در این مطالعه که از نوع کارآزمایی بالینی بود، 150 بیمار افسرده اساسی بالای 15 سال، بر اساس ملاک‌های تشخیصی DSM-IV در سه گروه 50 نفری تحت درمان با فلوکستین (20 میلیگرم در روز) و افشرده پرتقال (10 و 20 قطره در روز) قرار گرفتند. بیماران با استفاده از مصاحبه بالینی، آزمون افسردگی هامیلتون و پرسشنامه عوارض جانبی دارویی، طی 6 هفته مورد پیگیری قرار گرفتند. اطلاعات جمع‌آوری شده با استفاده از آزمونهای آماری t مستقل و ANOVA مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.

یافته‌ها: 74 بیمار تا انتها در تحقیق باقی ماندند (19 مرد و 55 زن). میانگین سن آنها 40/28 سال بود. نسبت زن و مرد و میانگین سن در سه گروه مساوی بود. میزان بهبود افسردگی در گروه تحت درمان با فلوکستین بعد از 6 هفته، 15/8 نمره در آزمون افسردگی هامیلتون بود. این میزان در گروه تحت درمان با 10 و 20 قطره افشرده پرتقال به ترتیب 80/15 و 00/12 نمره بود که نشان‌دهنده تأثیر بهتر 10 قطره افشرده پرتقال (001/0P=) و تأثیر برابر 20 قطره افشرده پرتقال (05/0 P>) با 20 میلیگرم فلوکستین روزانه در بیماران می‌باشد. میزان عوارض جانبی در هر سه گروه مساوی بود ( 05/0P>).

نتیجه‌گیری: افشرده پرتقال بخصوص در دوزهای پایین تأثیر بسیار خوبی بر درمان افسردگی اساسی بالغین در طی حداقل 6 هفته درمان دارد که حتی می‌تواند بیشتر از تأثیر درمانی، داروی کلاسیک ضدافسردگی (فلوکستین) باشد. عوارض درمان با افشرده پرتقال نیز اختلاف معنی‌داری با درمانهای استاندارد ندارد؛ بنابراین با وجود محدودیت‌های تحقیق استفاده از افشرده پرتقال در درمان این نوع اختلال پیشنهاد می‌شود.

کلید واژه‌ها: افسردگی اساسی؛ افشرده پرتقال؛ فلوکستین؛ آزمون افسردگی هامیلتون

افق دانش؛ مجله دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی گناباد (دوره 10؛ شماره 3؛ سال 1383)

مقدمه

اختلال افسردگی اساسی یکی از شایعترین اختلالات روانپزشکی است که 10-25% از زنان و 5-12% از مردان در طول عمر به آن دچار می‌شوند. عدم درمان این اختلال، آسیبهای روانی و عوارض اجتماعی و اقتصادی بسیاری برای بیماران ایجاد می‌کند.

درمانهای رایج این اختلال شامل استفاده از مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، ضد افسردگی‌های سه‌حلقه‌ای (TCAs) و مهارکننده‌های منوآمینواکسیداز (MAOIs) می‌باشد. یافتن درمانهای مؤثر برای این اختلال که دارای کفایت اثر بالاتری نسبت به دارونما باشند، عوارض جانبی مؤثرتری داشته باشند (1) و استفاده از آنها از نظر اقتصادی هم مقرون به صرفه باشد، از زمینه‌های فعال تحقیقات روانپزشکی است (2).

علاوه بر استفاده از رژیم‌های دارویی رایج در درمان افسردگی، در برخی از منابع، داروهای گیاهی نیز در درمان این اختلال مورد توجه قرار گرفته‌اند. افشرده پرتقال با نام علمی Citrus Fragrance یکی از این مواد است که برای آن اثرات تحریک CNS و افزاینده خلق گزارش شده است (3).

نتایج مطالعات مختلف نشان داده است که برخی از مرکبات و در رأس آنها لیمو و پرتقال با تعدیل سرکوب ایمنی ناشی از تنش، به تنظیم هموستاز بدن کمک می‌کنند؛ از آنجا که اختلال در عملکرد نوروآندوکرین و عملکرد ایمنی در ایجاد بیماریهای روانپزشکی نظیر اختلالات اضطرابی، افسردگی و روان‌تنی نقش بارزی دارند، این تعدیل در درمان این اختلالات مؤثر خواهد بود (4). از آنجا که تحقیقات در زمینه داروهای گیاهی یکی از اولویتهای تحقیقات پزشکی کشور است (5)، در مطالعه حاضر، اثربخشی افشرده پرتقال با یکی از درمانهای رایج در درمان افسردگی اساسی یعنی استفاده از داروی فلوکستین، مورد مقایسه و بررسی قرار گرفت.

روش بررسی

با توجه به این که ابتدا اطلاعاتی در مورد اثرات درمانی افشرده پرتقال در درمان افسردگی اساسی در دسترس نبود، از نظر اخلاقی تجویز این ماده به تنهایی برای بیماران افسرده قابل توجیه نبود و تصمیم گرفته شد تحقیق در دو مرحله انجام شود؛ نخست افشرده پرتقال به درمانهای استاندارد افسردگی اضافه گردد و در صورتی که بهبود پاسخ دیده شد، به تنهایی از آن در درمان استفاده شود؛ اما بر اساس برخی گزارشها در مورد اثربخشی افشرده پرتقال در درمان افسردگی اساسی، از افشرده پرتقال به تنهایی نیز در درمان بیماران استفاده شد (3).

ابتدا فراخوان عمومی برای بیمارانی که از افسردگی اساسی رنج می‌بردند و پزشکان عمومی که حاضر به همکاری با این تحقیق بودند، داده شد. 150 بیمار مراجعه‌کننده، مورد مصاحبه روانپزشکی قرار گرفتند و بر اساس ملاک‌های تشخیصی DSM-IV واجد اختلال افسردگی اساسی شناخته شدند. سن این افراد بالای 15 سال بود.

بیمارانی که علاوه بر افسردگی یک اختلال طبی مانند اختلالات تیروئید، دیابت و یا فشارخون بالا و یا اختلال روانپزشکی دیگری مثل اعتیاد، اضطراب منتشر و ...داشتند و نیز بیمارانی که از هر نوع داروی دیگری برای درمان افسردگی استفاده می‌کردند، از مطالعه حذف شدند.

از آنجا که تحقیق از نوع کارآزمایی بالینی بود، این 150 نفر به طور کاملاً تصادفی به سه گروه 50 نفری تقسیم شدند. با توجه به تعداد کم بیماران همکاری‌کننده و حداقل تعداد لازم جهت انجام برآوردهای آماری (30 نفر) و احتمال ریزش بیماران در طی انجام تحقیق، برای هر گروه درمانی 50 نفر انتخاب شدند.

برای افراد گروه اول درمان با فلوکستین (روزانه 20 میلیگرم) شروع شد؛ برای افراد گروه دوم روزانه 10 قطره افشرده پرتقال و برای افراد گروه سوم روزانه 20 قطره افشرده پرتقال تجویز گردید. برای هر سه گروه در ابتدای مراجعه و قبل از درمان، آزمون افسردگی هامیلتون انجام و همچنین پرسشنامه عوارض جانبی دارویی تکمیل شد.

اطلاعات جمع‌آوری شده از بیماران در طی 6 هفته درمان، با استفاده از آزمونهای آماری ANOVA و t مستقل، و نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

آزمون مورد استفاده در این تحقیق در طی سالهای 1960 تا 1970 توسط ماکس هامیلتون تدوین شده است (6). از این آزمون برای اندازه‌گیری شدت افسردگی در کسانی که بیماری افسردگی دارند استفاده می‌شود و دارای 17 علامت افسردگی است که در یک طیف 3 یا 5 درجه‌ای نمره‌گذاری می‌شود. 8 علامت مربوط به شکایات جسمانی، 5 علامت مربوط به مشکلات رفتاری، 2 علامت مربوط شکایات شناختی و در نهایت 2 علامت هم مربوط به تغییرات عاطفه بیماران می‌باشد. اعتبار آزمون بر اساس القای کرونباخ و در تحقیقی که در رم و اوهارا در سال 1985 انجام دادند، 78% گزارش شده است؛ همچنین اعتبار آزمون در بین نمره‌گذاران مختلف نیز حدود 90/0 برآورد شده است (7). این آزمون به خوبی توانسته است گروه بیمار را از گروه سالم متمایز سازد. Snaith و همکاران اختلاف معنی‌داری را در نمره‌های آزمون بیماران و افراد سالم گزارش کردند (8). این اختلاف در مطالعات دیگری نیز به اثبات رسیده است که حاکی از روایی مناسب آزمون است. همبستگی این آزمون با اندازه‌گیری کلی بالینی (Global Clinical Rating ) 84/0-98/0 گزارش شده است (8).

در مطالعه حاضر نیز برای برآورد شدت افسردگی بیماران از آزمون افسردگی هامیلتون استفاده شد.

یافته‌ها

از 150 بیمار که وارد تحقیق شده بودند، 74 نفر به همکاری خود ادامه دادند. بقیه بیماران به دلایل مختلف (اغلب به دلیل عدم مراجعه) از تحقیق حذف شدند. در نهایت در گروه اول (درمان با فلوکستین) 37 نفر، در گروه دوم (درمان با 10 قطره افشرده پرتقال) 15 نفر و در گروه سوم (درمان با 20 قطره افشرده پرتقال) 22 نفر باقی ماندند. 19 نفر از بیماران مرد (در گروه اول 9 نفر، در گروه دوم 4 نفر و در گروه سوم 6 نفر) و 55 نفر زن ( در گروه اول 28 نفر، در گروه دوم 11 نفر و در گروه سوم 16 نفر) بودند (جدول 1).

افراد باقیمانده در تحقیق، در طیف سنی 18-50 سال قرار داشتند که میانگین سن آنها 98/8±40/28 سال بود. توزیع سنی بیماران مورد بررسی در گروههای مختلف درمانی در جدول 2، ارائه شده است.

همانگونه که ذکر شد برای بیماران در بدو مراجعه، بعد از هفته سوم و ششم درمان آزمون افسردگی هامیلتون انجام شد. در افراد گروه اول (درمان با فلوکستین)، میانگین نمره هامیلتون ابتدا 19/21 بود که بعد از 3 و 6 هفته درمان به ترتیب به 86/14 و 48/13 رسید. در گروه دوم (درمان با 10 قطره افشرده پرتقال) نمره هامیلتون ابتدا 00/27، در هفته سوم 60/16 و در هفته ششم درمان 28/11 بود؛ در گروه سوم بیماران (درمان با 20 قطره افشرده پرتقال) این نمره‌ها به ترتیب 50/28، 36/21 و 36/16 بود (جدول 3).

به منظور بررسی میزان بهبود بیماران در سه گروه و همچنین برآورد سرعت درمان، تفاوت نمره هامیلتون در زمانهای مختلف درمان محاسبه و مورد مقایسه قرار گرفت. تفاوت نمره هامیلتون بعد از 3 هفته در بیماران گروه اول، 54/6 نمره بود. این میزان در گروه دوم 73/9 و در گروه سوم 13/7 بود. تفاوت نمره هامیلتون در مجموع گروه دوم و سوم (یعنـی کسانی

جدول 1- توزیع فراوانی و درصد بیماران مورد تحقیق بر اساس جنس

گروه درمانی

زن

مرد

مجموع

تعداد

درصد

تعداد

درصد

تعداد

درصد

فلوکستین

28

67/75

9

33/24

37

100

10 قطره افشرده پرتقال

11

3/73

4

7/26

15

100

20 قطره افشرده پرتقال

16

72/72

6

28/27

22

100

مجموع

55

32/74

19

68/25

74

100

جدول 2- توزیع سنی بیماران مورد بررسی در گروههای درمانی مختلف

گروه درمانی

میانگین و انحراف معیار

فلوکستین

79/9±64/27

10 قطره افشرده پرتقال

80/7±07/26

20 قطره افشرده پرتقال

28/9±48/30

مجموع

98/8±40/28

که با افشرده پرتقال درمان شده بودند)، بدون توجه به دوز 18/8 نمره بود. اگرچه هر سه نوع درمان باعث بهبود معنی‌دار علائم بعد از 3 هفته شد، اما اختلاف معنی‌داری بین میزان افسردگی بر اساس نمره آزمون هامیلتون در سه گروه حاصل نگردید (05/0P>).

میزان بهبود افسردگی بعد از 6 هفته نیز در سه گروه، مورد مقایسه قرار گرفت. میزان بهبود نمره هامیلتون بعد از 6 هفته در گروه اول 15/8 نمره بود. این میزان در گروه دوم و سوم، به ترتیب 80/15 و 00/12 نمره بود. میزان بهبود نمره در مجموع گروه دوم و سوم، (صرف نظر از دوز درمان) 54/13 نمره بود. میزان بهبود با فلوکستین با میزان بهبود با 20 قطره افشرده پرتقال اختلاف معنی‌داری نشان نداد (05/0P>)؛ همچنین بین میزان بهبود افسردگی با 10 و 20 قطره افشرده پرتقال نیز اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد (05/0P>)؛ اما بیمارانی که 10 قطره افشرده پرتقال را به عنوان درمان دریافت کردند، بهبود بیشتری نسبت به بیماران تحت درمان با فلوکستین نشان دادند که بر اساس آزمون ANOVA این اختلاف معنی‌دار بود (001/0P=)؛ همچنین بین بهبود درمان‌شدگان با افشرده پرتقال به طور کلی و فلوکستین نیز اختلاف معنی داری وجود داشت (05/0P<) (جدول 4). میزان بهبود افسردگی به تفکیک مرد و زن بدون توجه به نوع داروی دریافتی بیماران نیز مورد مقایسه قرار گرفت. زنان به طور متوسط 72/9 نمره کاهش افسردگی را بر اساس آزمون افسردگی هامیلتون بعد از 6 هفته نشان دادند که این میزان در همان مدت در مردان 56/11 نمره بود. این اختلاف بر اساس آزمون t معنی‌داری نبود (05/0P>) (جدول 5).

میزان عوارض داروها نیز بعد از 3 و 6 هفته مصرف دارو بر اساس پرسشنامه عوارض جانبی دارویی ارزیابی شد. در بیماران گروه اول، به طور متوسط بعد از 3 و 6 هفته درمان، نمره عوارض دارویی 26/4 و 83/3 بود؛ این میزان در بیماران گروه دوم به ترتیب 87/2 و 50/2 و در بیماران گروه سوم به ترتیب 18/6 و 11/4 بود. بر اساس آزمون ANOVA اختلاف معنی‌داری بین میزان عوارض سه گروه، بعد از 3 هفته درمان و همچنین بعد از 6 هفته درمان وجود نداشت (جدول 6).

جدول 3- میزان افسردگی بیماران تحت درمان با داروهای مختلف در ابتدا، بعد از 3 و 6 هفته از شروع درمان بر اساس آزمون افسردگی هامیلتون

زمان

گروه درمانی

ابتدا

3 هفته

6 هفته

میانگین و انحراف معیار

میانگین و انحراف معیار

میانگین و انحراف معیار

فلوکستین

51/5±19/21

36/7±86/14

81/6±48/13

10 قطره افشرده پرتقال

60/9±00/27

60/6±60/16

89/3±28/11

20 قطره افشرده پرتقال

25/4±50/28

52/6±36/21

91/6±36/16

جدول 4- مقایسه میزان بهبود افسردگی بیماران بر اساس نمره آزمون افسردگی هامیلتون در گروههای درمانی

گروه درمانی

میزان بهبود نمره افسردگی

F

سطح معنی‌داری

میانگین و انحراف معیار

فلوکستین

29/6±15/8

119/7

002/0

10 قطره افشرده پرتقال

41/8±80/15

20 قطره افشرده پرتقال

52/4±00/12

جدول 5- مقایسه میزان بهبود افسردگی زنان و مردان بدون توجه به نوع درمان بعد از 6 هفته بر اساس آزمون افسردگی هامیلتون

جنس

میزان بهبود نمره هامیلتون

F

سطح معنی‌داری

میانگین و انحراف معیار

مرد

69/8±72/9

22/1

273/0

زن

64/5±56/11

جدول 6- مقایسه عوارض دارویی بیماران مورد درمان با فلوکستین، 10 و 20 قطره افشرده پرتقال بر اساس پرسشنامه عوارض جانبی دارویی

نوع درمان

3 هفته

6 هفته

میانگین و انحراف معیار

F

سطح معنی‌داری

میانگین و انحراف معیار

F

سطح معنی‌داری

فلوکستین

41/3±26/4

508/2

09/0

36/3±83/3

643/0

530/0

10 قطره افشرده پرتقال

64/0±87/2

53/0±50/2

20 قطره افشرده پرتقال

89/4±18/6

11/4±11/4

بحث و نتیجه‌گیری

یافته‌های این مطالعه، فرضیه تحقیق را تایید نمود؛ به طوری که مصرف افشرده پرتقال باعث بهبود افسردگی اساسی بیماران حداقل در طی 6 هفته گردید؛ این بهبود قابل مقایسه و حتی بهتر از یکی از درمانهای استاندارد افسردگی اساسی (مصرف فلوکستین) بود. مصرف 10 قطره افشرده پرتقال باعث بهبود علائم افسردگی اساسی بیشتر از مصرف 20 میلیگرم فلوکستین در طی 6 هفته درمان شد؛ اما مصرف 20 قطره افشرده پرتقال به مدت 6 هفته از نظر میزان بهبود افسردگی