مقاله درباره نمایه سازی

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 6

نمایه سازی[1] نشریات ادواری

نوشته: پیتر فرایدی

ترجمه: زهره آقامیری

امروزه بعلت کثرت نشریات ادواری، مسئله نمایه سازی آنها بیش از هر زمان دیگر احساس میشود. نشریه The Newspaper Press Directory بیش از 5500 نشریه ادواری را نام میبرد که در بریتانیای کبیر منتشر میشوند. بر طبق آمار Ayer’s Directory for Periodicals متجاوز از 20000 نشریه ادواری در ایالات متحده و کانادا منتشر شده است که به هیچوجه نمایه ندارند، حال آنکه تعداد کثیری از آنها بایستی حداقل دارای یک نمایه سالیانه باشند.[2] داشتن نمایه، بخصوص برای مجلاتی که حاوی گزارش انجمن های پژوهشی هستند بسیار ضروری است و اینگونه نشریات بدون داشتن نمایه بزحمت میتوانند مورد استفاده محققین قرار بگیرند.

هدف از تهیه نمایه برای نشریات ادواری این است که بتوان بوسیله آنها محل مواد خاص را تعیین نمود. (با وجود اینکه اکثرا استفاده کنندگان نمایه مجلات مایل نیستند که برای یافتن مطلب مورد نیاز خود به بررسی کامل نمایه و یا تجزیه و تحلیل دقیق آن بپردازند، نیاز برخی از مجلات بیک نمایه جامع را نمیتوان نادیده گرفت.) این نیاز بخصوص در مورد مجلاتی که چکیده قسمت مهمی از آنها را تشکیل میدهد و یا آنهائیکه در یک زمینه خاص منبع اطلاعاتی مهمی بشمار میآیند، احساس میشود.

انواع نشریات ادواری

نمایه نشریات ادواری بر حسب نوع نشریات تفاوت می یابد. عواملی چند که در تهیه نمایه نشریات ادواری موثرند، عبارتند از: موضوع نشریات و برخی از جنبه های خاص آنها، سطح معلومات افرادی که نشریه برای آنها نوشته میشود، حجم مجله و بالاخره نوع افرادی که از مجله استفاده میکنند.

بطور کلی نشریات ادواری را میتوان براساس جنبه های خاص آنها به گروههای زیر تقسیم بندی نمود؛ 1) مجلات خبری، 2) مجلات داستانی که اغلب احتیاج به نمایه شدن ندارند، 3) مجلات انجمن های تحقیقی، 4) مجلات علمی و فنی، 5) مجلات فنی و تجاری، 6) چکیده ها و مجله های بررسی کتاب

خصوصیات نمایه نشریات ادواری

با وجود آنکه، اصول کلی نمایه سازی در مورد نشریات ادواری نیز مانند سایر نشریات باید رعایت شود، لازم است که به برخی از جنبه های نشریات ادواری و روزنامه ها توجه خاص مبذول گردد. اولاً معمول است که نمایه نشریات ادواری بعد از گذشت فواصل زمانی معین تهیه شود، که این فاصله زمانی در مورد مجلات غالباً یکسال و در مورد روزنامه های روزانه سه ماه و حتی در بعضی از موارد دو ماه است.

ثانیاً چون اغلب در هر شماره، صفحه گذاری نشریات ادواری مجدداً آغاز میشود (این نوع صفحه شماری کم و بیش خاص روزنامه ها ست) لازم است برای نمایه سازی مقالات، نه تنها شماره صفحه را ذکر نمود، بلکه به شماره مجله و یا ماه یا تاریخ مشخص آن نیز ارجاع داد.

بر خلاف کتب معمولی، نشریات ادواری اغلب مشتمل بر تعدادی مقالات مستقل، در زمینه های بسیار متفاوتی هستند که بقلم نویسندگان مختلفی میباشند. از این رو، بایستی حداکثر دقت را در مورد انتخاب سر عنوان های موضوعی استاندارد شده بعمل آورد تا یکدستی کامل نه تنها بین مواد گوناگونی که در حال حاضر نمایه میشوند، بلکه بین آنهائی که در آینده نمایه خواهند شد، حفظ شود. هنگامیکه یک سر عنوان موضعی انتخاب شد، بایستی کلیه ارجاعات لازم نیز برای آن تعیین شود و لغات مترادف آن نیز ذکر گردد. لیکن در اینجا باید، به مسئله تغییر اصطلاحات در اثر مرور زمان توجه دقیق مبذول نمود. بعنوان مثال میتوان گفت مبحثی که زمانی در فیزیک "میدان های الکترومغناطیسی" نام گرفته بود، امروز "میدان های کاهنربائی" خوانده میشود. در هر حال زمانی که قبول کردن چنین سرعنوان های موضوعی جدید ضروری بنظر میرسد اصطلاح قدیمی بایستی حداقل برای مدتی در نمایه نگاه داشته شود و به اصطلاح جدید ارجاع داده شود.

تا چه میزانی موضوعات مقالات نشریات ادواری بایستی نمایه شوند؟ نمایه اغلب نشریات ادواری منحصر به دادن یک موضوع برای هر مقاله است که اغلب کافی نیست. بسیاری از مقالات علاوه بر یک موضوع کلی، مشتمل بر اطلاعات با ارزشی راجع به سایر زمینه ها هستند که بنوبه خود دارای اهمیت اند و عده یی خواهان کسب این اطلاعات هستند. از این روست که باین اطلاعات نیز باید سر عنوانی خاص داد. آنچه که میتوانیم در این جا بیان داریم این است که حدود و دامنه نمایه مجلات بستگی به نوع نشریه ادواری، خوانندگان آن، مهمتر از همه مقدار جایی است که ویراستار یا ناشر برای نمایه کردن نشریه اختصاص داده است.

برخی از نشریات ادواری دارای دو نمایه جداگانه برای "نویسندگان" و "موضوع ها" هستند: لیکن بنظر نویسنده این مقاله این نوع نمایه ها ارزش چندانی ندارند. H.B. Wheally سالیان دراز مبارزه کرد که ثابت کند "نمایه" چیزی است واحد و غیرقابل تقسیم. علاوه بر این، ممکن است نام یک نویسنده "موضوع" نیز قرار بگیرد، بنا بر این بسیار ناراحت کننده است که انسان مجبور شود برای کسب همه اطلاعات مربوط به این نویسنده به بیش از یک نمایه رجوع کند.

جائیکه عنوان های طبقه بندی شده از قبیل "اعلان فوت" یا "بررسی" بکار گرفته میشود تمام موضوعات فرعی باید تحت عنوانی جداگانه آورده شوند. بهترین روشی که برای "بررسی" پیشنهاد شده این است که عنوان های اصلی را تحت نام نویسندگان آنها و عناوین فرعی را زیر عنوان آثاری که در مجله بررسی شده نمایه سازیم.

تهیه نمایه روزنامه

در نمایه سازی روزنامه ها نیز مسائلی که خاص آنهاست، پیش میآید. روزنامه(The Times لندن) که از جمله روزنامه های انگشت شماری است که سالیان درازی نمایه منتشر میکند، گروهی مرکب از هفت کارمند دارد که نمایه این روزنامه را که هر دو ماه یکبار منتشر میشود، تهیه مینمایند در اینجا زمان عامل اصلی است. هر یک از کارمندان مجرب این بخش موظف است که در هر روز 45000 کلمه را که از نظر نمایه سازی مطالب خبری ارزش دارند با دقت بررسی کند و تقریبا 500 ارجاع تحت سرعنوان های مربوط بنویسد. در مورد انتخاب سرعنوان های موضوعی بهتر است که قسمتی از گفته ویراستار "نمایه تامیز"، آقای C.H.J .Kyte[3] را نقل کنم: گر چه بعضی از موضوعات را باید تحت سرعنوان های موضوعی کلی آورد، لیکن ما سعی مینمائیم تا آنجا که امکان دارد، موضوعات را تحت عنوان های خاص بیاوریم. و همین اصل است که اختلاف بین "نمایه تایمز" و "نمایه نیویورک تایمز" را بوجود میآورد. در این جا مثالی میآوریم که چگونه یک داستان به دو طریق مختلف از طرف ما و "از طرف نیویوریک تایمز" نمایه شده است. فی المثل میخواهیم موضوعی درباره "پل لندن" را نمایه کنیم. در "نمایه تایمز" چنین آمده است: "پل لندن، نقشه های بازسازی"، بدون آنکه هیچگونه ارجاعی برای آن ذکر شده باشد. در "نمایه نیویورک تایمز" همین موضوع تحت "پل ها" با سر عنوان فرعی "تمس، پلی بندی" آورده شده و سپس خلاصه یی از چگونگی داستان درج شده است.

برای آوردن مثال دیگری میتوان به مسئله شورش های نژادی سال پیش لوس آنجلس اشاره نمود. این مسئله در "نمایه تایمز" بدین ترتیب نمایه شده است: "ایالات متحده، سیاهان کالیفرنیا، شورش های لوس آنجلس" و نیز ارجاعی از لوس آنجلس برای آن ذکر شده است. در "نمایه نیویورک تایمز" تمام ارجاعات مربوط به سیاهان با یکدیگر آورده شده ولی چون تعداد آنها بسیار زیاد است به بخش های متعددی تقسیم شده اند. ارجاعات بدین ترتیب ذکر میشوند:

"لوس آنجلس ببینید سیاهان 129 و 131 و 146 و 150 و 162 و 168 و 179 و 187 (برای شورش واتس)

بررسی نمایه ها

با در نظر گرفتن این موضوع که نشریات ادواری از نظر حدود و وسعت، اندازه و فاصله انتشار با یکدیگر متفاوتند، در ست نیست که برای تهیه نمایه نشریات ادواری تنها یک روش واحد را پیشنهاد کنیم. مناسب ترین طریق برای بحث درباره این موضوع و پرهیز از تعمیم های نامربوط، اینست که به بررسی فهرست های جاری[4] بپردازیم و ببینیم که این نمایه ها تا چه حد بکار میآیند و چگونه میشود آنها را اصلاح کرد. لیکن در این بررسی هم امکان اشتباه میرود، بدین معنی که میتوان به سادگی به اشتباهات و یا نکات حذف شده نمایه یی پی برد و بدین نتیجه رسید که بطور کلی این نمایه نارسا است، چه بسا در واقع نمایه مورد نظر برای استفاده کننده مفید بوده و پاسخ‌گوی نود درصد سئوالات او باشد. از طرف دیگر باید این نکته را بخاطر داشت که تهیه نمایه کامل گران تمام میشود و امکان دارد سرسری بودن بسیاری از نمایه ها معلول علت های اقتصادی و یا اشتباهاتی از جانب نمایه سازان باشد.

نمایه های نخستین

از زمانی که نشریات ادواری بوجود آمده اند، مسئله نمایه کردن آنها نیز مطرح بوده است. در اینجا بد نیست که به اولین نمایه هایی که تدوین شدند هم از لحاظ ارزش آنها و هم از این جهت که پایه و اساس نمایه های جاری هستند، اشاره کنیم.

در سال 1821، “Gentleman’s Magazine” دو جلد نمایه قطور برای سال های 1818-1817 منتشر نمود. نمایه مزبور هر چند دارای محدودیت هایی است لیکن هنوز دارای ارزش بسیار زیادی است. به منظور آشنایی بیشتر با این فهرست بد نیست که چند نمونه از مدخل هایی را که در این نمایه آورده شده اند، بدون ذکر شماره جلد و صفحه مجله مربوط، ذکر کنیم:

Lort, Rev. Dr. Michael, Character of his writtings

Lort, Roger, monument at Tenby

no reference or entry at Tenby

Lothesley, manor, tenure of

Lothian, John Kerr, Marquis of

no reference from kerr

Lothingland, Island, account of

Lotos, the plant deified

Lotteries

Lotus. See Lotos

Lovat, Rev. John Salt

Love’s Labour Lost

Series of entries followed by “See Shakespeare”

همین نمونه کوتاه نشان میدهد که یافتن نام شخص یا محل بسیار ساده است، لیکن اگر بخواهید موضوع پیچیده تری را پیدا کنید چنین نمایه یی پاسخگوی نیاز شما نخواهد بود و دیگر ارزشی ندارد. ارجاعات لازم در آن ذکر نشده و از آنجا که به یک لغت از عنوان مقالات استناد شده است و نظم آن تا حد زیادی تصادفی است.

نمونه هایی از نمایه های جدید

با ذکر نمونه ای از نمایه های قدیم، ذکر چند نمونه از نمایه های جاری جالب بنظر میرسد. طبیعتاً هر کسی انتظار دارد که تغییرات زیادی بچشم بخورد و پیشرفت های زیادی حاصل شده باشد. یک بررسی کوتاه از نمایه های جدید نشان میدهد که هنوز اصولی که گردآوری نمایه براساس آن استوار باشد، وجود ندارد و هنوز این اطمینان که استفاده کننده از نمایه بدنبال چه کلماتی میگردد حاصل نشده است.

“Public Administration” مجله یی است که هر سه ماه یکبار منتشر میشود و دارای نمایه سالیانه یی است که مشتمل بر سه قسمت است. در قسمت اول، مقاله ها به همان ترتیبی که هر سه ماه به سه ماه منتشر میشوند، لیست شده اند. قسمت دوم، لیست کتابهای بررسی شده است که به ترتیب الفبائی مرتب شده اند و فهرست نام نویسندگان قسمت سوم را تشکیل میدهد. در تمام قسمتهای مزبور ارجاعات به شماره صفحات است، با این حال در ابتدا توضیحی راجع به صفحه گذاری هر یک از شماره های مجله داده نشده است. بنظر میرسد که این شکل نمایه تقریباً بی ارزش باشد. اگر کسی مجله را در اختیار داشته باشد، دیگر لزومی ندارد که از نمایه آن استفاده کند، زیرا با نگاهی به فهرست مندرجات مجله میتواند در همان مدت زمان یا کمی بیشتر مطلب مورد نظر خود را بیابد.

از جمله مجلات تحقیقاتی دنیا “The Burlington Magazine” است که بخاطر زمینه کارش دقت و صحت در آن بیش از هر مجله دیگری حائز اهمیت است و جای هیگونه تعجبی نیست که نمایه آن دقیق باشد. نمایه مزبور مرکب از شش قسمت است:

1-     لیست فهرست مندرجات ماهیانه مجله

2-     اسامی هنرمندان و صنعت گران که بترتیب الفبائی مرتب شده اند و ارجاعات دقیق به آثار آنها داده شده است.

3-     اسامی نویسندگان با ذکر نام مقالات آنها

4-     مالکیت عمومی بهمراه نام موسسات آنها

5-     مالکیت خصوصی بهمراه ذکر نام اشخاص

6-      کتابهای بررسی شده در یک ترتیب طبقه بندی شده.

در نظر اول نمایه کامل بنظر میرسد لیکن با یک نگاه دقیق متوجه میشویم که قسمت اصلی آن که نمایه هنرمندان و صنعت گران است، تنها به شماره صفحه تصاویر ارجاع میدهد. بنابراین نمایه مزبور فاقد بخش موضوعی است. چون اکثر مقالات مصور هستند در نظر اول، ممکن است این نقیصه زیاد مهم بنظر نیاید. اگر تصاویری چند از Pussin در مجله باشد، سرانجام میتوان در همان حوالی مقاله مربوط به Pussin را یافت، لیکن اگر در شماره آینده مجله مقاله یی در تصحیح مقاله قبلی باشد و این مقاله به همراه تصویر نباشد، هیچگونه نشانه یی که حاکی از ارتباط این مقاله با مقاله اصلی باشد، دیده نمیشود و تنها بوسیله فهرست نام نویسندگان میتوان این ارتباط را یافت. نقص اساسی همان وجود نداشتن یک بخش موضوعی است که در یک چنین نمایه دقیقی غیرقابل توجیه است.

نمایه مجله “Listener” که هر شش ماه یکبار منتشر میشود، تقریباً دقیق است. این نمایه ترکیبی الفبایی از نام نویسندگان، موضوعات و عنوان مقالات به همان نظم طبیعی یا معکوس است. بهیچوجه اطلاعات دیگری داده نشده، بدین معنی که نام نویسنده بدون ذکر مقاله یی که نوشته و همین طور بالعکس ذکر شده است. در مورد عنوان ها مدخل های مضاعف بسیاری داده شده تا کار صرفاً از لحاظ ظاهر نمایه سازی موضوعی شباهت پیدا کند. "گوزن در آنژلیای شرقی" فقط تحت مدخل "گوزن" نمایه شده، نه "آنژلیای شرقی" بنابراین کمبود ارجاعات موضوعی را نمیشود با مدخل‌های مضاعف محدود جبران کرد.

نمایه ای که برای مجله “Discovery” تدوین شده ترکیبی عجیب از روشهای گوناگون است. قسمت اول آن را لیست الفبایی عنوان مقالات تشکیل میدهد، دومین قسمت آن لیست عنوان کتابهای بررسی شده است و بالاخره سومین قسمت آن فهرست موضوعی مقالات مجله است که ارجاعات آن به شماره صفحه ها داده شده است.

شکل این فهرست موضوعی ترکیبی است از کلماتی که صریحاً در عنوان مقالات ذکر شده و سر عنوان های موضوعی ساده.